ASOY-TR, Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçeye uyarlanmış halidir. Ölçek, Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Araştırma Konsorsiyumu tarafından geliştirilmiştir (HLS-EU CONSORTIUM, 2012).
Ölçek, 15 yaş üzeri kişilerde sağlık okuryazarlığını değerlendirmek amacıyla geliştirilmiş öz bildirim ölçeğidir.
Kavramsal çerçeve, sağlıkla ilgili üç boyut (tedavi, hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi) ve sağlıkla ilgili karar verme ve uygulamalar ile ilgili bilgi edinme süreçlerini (ulaşma, anlama, karar verme ve uygulama) içermektedir.
Hesaplama kolaylığı açısından toplam puan 0-50 arası değer alacak şekilde aşağıdaki formül yardımıyla standardize edilmiştir. Formül=İndeks= (aritmetik ortalama-1) x [50/3] İndeks= Hesaplanan kişiye özgün indeks Aritmetik ortalama= Her maddeye verilen tepkilerin ortalaması 1= Ortalamanın en düşük olası değeri (indeksin en düşük 0 olmasına neden olur) 3= Ortalamanın aralığı 50= Yeni ölçüt için seçilen en yüksek değer Ölçekte 0 en düşük sağlık okuryazarlığını, 50 en yüksek sağlık okuryazarlığını göstermektedir. Hesaplanan formül yardımıyla dört boyut (genel, tedavi, hastalıklardan korunma, sağlığın geliştirilmesi) için kesme noktaları belirlenmiştir.
Sağlık okuryazarlığı düzeyi, elde edilen puana göre dört kategoride değerlendirilmiştir:
(0-25) puan : yetersiz sağlık okuryazarlığı
(>25-33) : sorunlu – sınırlı sağlık okuryazarlığı
(>33-42) : yeterli sağlık okuryazarlığı
(>42-50) : mükemmel sağlık okuryazarlığı
TEDAVİ HİZMET
Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma
1 Sizi ilgilendiren hastalıkların belirtileri ile ilgili bilgi bulmak
2 Sizi ilgilendiren hastalıkların tedavileri ile ilgili bilgi bulmak
3 Acil bir tıbbi durumda ne yapılması gerektiğini bulmak
4 Hastalandığınız zaman profesyonel yardımı nereden alacağınızı bulmak
Sağlıkla ilgili bilgiyi anlama
5 Doktorunuzun size ne dediğini anlamak
6 İlacınızın prospektüsünü anlamak
7 Acil bir tıbbi durumda ne yapılması gerektiğini anlamak
8 Doktorunuzun ya da eczacınızın reçeteli bir ilacı nasıl kullanmanız gerektiği ile ilgili
talimatlarını anlamak
Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme
9 Doktordan aldığınız bilginin size ne kadar uygun olduğunu değerlendirmek
10 Farklı tedavi seçeneklerinin avantaj ve dezavantajlarını değerlendirmek
11 Farklı bir doktordan ikinci bir görüş almaya ihtiyaç duyup duymadığınıza karar vermek
12 Bir hastalıkla ilgili medyadaki bilginin güvenilirliğine karar vermek
Sağlıkla ilgili bilgiyi kullanma/uygulama
13 Hastalığınızla ilgili karar verirken doktorun verdiği bilgiyi kullanmak
14 İlaç tedavisinde talimatları takip etmek
15 Acil bir durumda ambulans çağırmak
16 Doktorunuzun ya da eczacınızın talimatlarını takip etmek
HASTALIKLARDAN KORUNMA
Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma
17 Sigara içme, yetersiz fiziksel aktivite ve aşırı alkol tüketimi gibi sağlıksız davranışlarla nasıl başa
çıkılacağı hakkında bilgi bulmak
18 Stres ve depresyon gibi ruh sağlığı sorunlarıyla nasıl başa çıkılacağı hakkında bilgiyi bulmak
19 Olmanız gereken aşılar ve sağlık taramalarıyla ilgili bilgi bulmak
20 Fazla kilolu olmak, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol gibi durumları önleme veya başa
çıkma ile ilgili bilgi bulmak
Sağlıkla ilgili bilgiyi anlama
21 Sigara içmek, yetersiz fiziksel aktivite ve aşırı alkol tüketimi gibi davranışlar hakkındaki sağlık
uyarılarını anlamak
22 Aşıya neden ihtiyacınız olduğunu anlamak
23 Sağlık taramasına neden ihtiyacınız olduğunu anlamak
Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme
24 Sigara içmek, yetersiz fiziksel aktivite ve aşırı alkol tüketimi gibi konularla ilgili sağlık
uyarılarının ne kadar güvenilir olduğuna karar vermek
25 Genel sağlık kontrolü için doktora ne zaman gidilmesi gerektiğine karar vermek
26 Hangi aşılara ihtiyacınız olduğuna karar vermek
27 Hangi sağlık taramalarını yaptırmanız gerektiğine karar vermek
28 Sağlık riskleri hakkında medyadaki bilgilerin güvenilirliğine karar vermek
Sağlıkla ilgili bilgiyi kullanma/uygulama
29 Grip aşısı olmanız gerektiğine karar vermek
30 Aileniz ve arkadaşlarınızın tavsiyelerine dayanarak kendinizi hastalıklardan nasıl
koruyacağınıza karar vermek
31 Medyadaki bilgilere dayanarak kendinizi hastalıklardan nasıl koruyacağınıza karar vermek
SAĞLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ
Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma
32 Egzersiz, sağlıklı yiyecekler ve beslenme gibi sağlıklı aktiviteler hakkında bilgi bulmak
33 Ruh sağlığınız için iyi olan aktiviteleri bulmak
34 Yaşadığınız çevrenin nasıl daha sağlık dostu bir yer haline gelebileceği hakkında bilgi bulmak
35 Sağlığı etkileyebilecek politika değişikliklerini bulmak
36 İşyerinde sağlığınızı geliştirme ile ilgili girişimleri bulmak
Sağlıkla ilgili bilgiyi anlama
37 Aile üyelerinin ya da arkadaşların sağlık konusundaki tavsiyelerini anlamak
38 Gıda ambalajlarındaki bilgiyi anlamak
39 Nasıl daha sağlıklı olunacağı ile ilgili medyadaki bilgiyi anlamak
40 Akıl sağlığınızı nasıl koruyacağınızla ilgili bilgiyi anlamak
Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme
41 Yaşantınızın sağlığınızı ve iyilik halinizi nasıl etkilediğine karar vermek
42 Konut koşullarının sağlıklı kalmanıza nasıl yardımcı olduğuna karar vermek
43 Gündelik davranışlarınızdan hangisinin sağlığınızla ilgili olduğuna karar vermek
Sağlıkla ilgili bilgiyi kullanma/uygulama
44 Sağlığınızı geliştirmek için kararlar almak
45 İstediğiniz zaman bir spor kulübüne ya da spor salonuna katılmak
46 Sağlığınızı ve iyilik halinizi etkileyen yaşam koşullarınızı kontrol etmek
47 Sosyal çevrenizde sağlık ve iyilik halinizi geliştirecek aktivitelere katılmak
