Sağlık Okuryazarlığı
Herkes İçin Sağlık Okuryazarlığı

Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği – ASOY TR

ASOY-TR, Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeğinin Türkçeye uyarlanmış halidir. Ölçek, Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Araştırma Konsorsiyumu tarafından geliştirilmiştir (HLS-EU CONSORTIUM, 2012).

Ölçek, 15 yaş üzeri kişilerde sağlık okuryazarlığını değerlendirmek amacıyla geliştirilmiş öz bildirim ölçeğidir.

Kavramsal çerçeve, sağlıkla ilgili üç boyut (tedavi, hastalıklardan korunma ve sağlığın geliştirilmesi) ve sağlıkla ilgili karar verme ve uygulamalar ile ilgili bilgi edinme süreçlerini (ulaşma, anlama, karar verme ve uygulama) içermektedir.

47 maddelik ölçeğin kavramsal çerçevesi 12 boyuttan oluşmaktadır.
Her madde 1=Çok zor, 2=Zor, 3=Kolay, 4=Çok kolay olacak şekilde 4 derecelidir. “Bilmiyorum” ifadesi için 5 kodu kullanılmıştır.
Ölçekten alınabilecek toplam puan 47-188 arasındadır.

Hesaplama kolaylığı açısından toplam puan 0-50 arası değer alacak şekilde aşağıdaki formül yardımıyla standardize edilmiştir. Formül=İndeks= (aritmetik ortalama-1) x [50/3] İndeks= Hesaplanan kişiye özgün indeks Aritmetik ortalama= Her maddeye verilen tepkilerin ortalaması 1= Ortalamanın en düşük olası değeri (indeksin en düşük 0 olmasına neden olur) 3= Ortalamanın aralığı 50= Yeni ölçüt için seçilen en yüksek değer Ölçekte 0 en düşük sağlık okuryazarlığını, 50 en yüksek sağlık okuryazarlığını göstermektedir. Hesaplanan formül yardımıyla dört boyut (genel, tedavi, hastalıklardan korunma, sağlığın geliştirilmesi) için kesme noktaları belirlenmiştir.

Sağlık okuryazarlığı düzeyi, elde edilen puana göre dört kategoride değerlendirilmiştir:

(0-25) puan : yetersiz sağlık okuryazarlığı

(>25-33) : sorunlu – sınırlı sağlık okuryazarlığı

(>33-42) : yeterli sağlık okuryazarlığı

(>42-50) : mükemmel sağlık okuryazarlığı

Avrupa Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği Türkçe Uyarlaması (ASOY-TR) Ölçek Maddeleri

TEDAVİ HİZMET

Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma

1 Sizi ilgilendiren hastalıkların belirtileri ile ilgili bilgi bulmak

2 Sizi ilgilendiren hastalıkların tedavileri ile ilgili bilgi bulmak

3 Acil bir tıbbi durumda ne yapılması gerektiğini bulmak

4 Hastalandığınız zaman profesyonel yardımı nereden alacağınızı bulmak

Sağlıkla ilgili bilgiyi anlama

5 Doktorunuzun size ne dediğini anlamak

6 İlacınızın prospektüsünü anlamak

7 Acil bir tıbbi durumda ne yapılması gerektiğini anlamak

8 Doktorunuzun ya da eczacınızın reçeteli bir ilacı nasıl kullanmanız gerektiği ile ilgili
talimatlarını anlamak

Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme

9 Doktordan aldığınız bilginin size ne kadar uygun olduğunu değerlendirmek

10 Farklı tedavi seçeneklerinin avantaj ve dezavantajlarını değerlendirmek

11 Farklı bir doktordan ikinci bir görüş almaya ihtiyaç duyup duymadığınıza karar vermek

12 Bir hastalıkla ilgili medyadaki bilginin güvenilirliğine karar vermek

Sağlıkla ilgili bilgiyi kullanma/uygulama

13 Hastalığınızla ilgili karar verirken doktorun verdiği bilgiyi kullanmak

14 İlaç tedavisinde talimatları takip etmek

15 Acil bir durumda ambulans çağırmak

16 Doktorunuzun ya da eczacınızın talimatlarını takip etmek

HASTALIKLARDAN KORUNMA

Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma

17 Sigara içme, yetersiz fiziksel aktivite ve aşırı alkol tüketimi gibi sağlıksız davranışlarla nasıl başa
çıkılacağı hakkında bilgi bulmak

18 Stres ve depresyon gibi ruh sağlığı sorunlarıyla nasıl başa çıkılacağı hakkında bilgiyi bulmak

19 Olmanız gereken aşılar ve sağlık taramalarıyla ilgili bilgi bulmak

20 Fazla kilolu olmak, yüksek tansiyon ve yüksek kolesterol gibi durumları önleme veya başa
çıkma ile ilgili bilgi bulmak

Sağlıkla ilgili bilgiyi anlama

21 Sigara içmek, yetersiz fiziksel aktivite ve aşırı alkol tüketimi gibi davranışlar hakkındaki sağlık
uyarılarını anlamak

22 Aşıya neden ihtiyacınız olduğunu anlamak

23 Sağlık taramasına neden ihtiyacınız olduğunu anlamak

Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme

24 Sigara içmek, yetersiz fiziksel aktivite ve aşırı alkol tüketimi gibi konularla ilgili sağlık
uyarılarının ne kadar güvenilir olduğuna karar vermek

25 Genel sağlık kontrolü için doktora ne zaman gidilmesi gerektiğine karar vermek

26 Hangi aşılara ihtiyacınız olduğuna karar vermek

27 Hangi sağlık taramalarını yaptırmanız gerektiğine karar vermek

28 Sağlık riskleri hakkında medyadaki bilgilerin güvenilirliğine karar vermek

Sağlıkla ilgili bilgiyi kullanma/uygulama

29 Grip aşısı olmanız gerektiğine karar vermek

30 Aileniz ve arkadaşlarınızın tavsiyelerine dayanarak kendinizi hastalıklardan nasıl
koruyacağınıza karar vermek

31 Medyadaki bilgilere dayanarak kendinizi hastalıklardan nasıl koruyacağınıza karar vermek

SAĞLIĞIN GELİŞTİRİLMESİ
Sağlıkla ilgili bilgiye ulaşma

32 Egzersiz, sağlıklı yiyecekler ve beslenme gibi sağlıklı aktiviteler hakkında bilgi bulmak

33 Ruh sağlığınız için iyi olan aktiviteleri bulmak

34 Yaşadığınız çevrenin nasıl daha sağlık dostu bir yer haline gelebileceği hakkında bilgi bulmak

35 Sağlığı etkileyebilecek politika değişikliklerini bulmak

36 İşyerinde sağlığınızı geliştirme ile ilgili girişimleri bulmak

Sağlıkla ilgili bilgiyi anlama

37 Aile üyelerinin ya da arkadaşların sağlık konusundaki tavsiyelerini anlamak

38 Gıda ambalajlarındaki bilgiyi anlamak

39 Nasıl daha sağlıklı olunacağı ile ilgili medyadaki bilgiyi anlamak

40 Akıl sağlığınızı nasıl koruyacağınızla ilgili bilgiyi anlamak

Sağlıkla ilgili bilgiyi değerlendirme

41 Yaşantınızın sağlığınızı ve iyilik halinizi nasıl etkilediğine karar vermek

42 Konut koşullarının sağlıklı kalmanıza nasıl yardımcı olduğuna karar vermek

43 Gündelik davranışlarınızdan hangisinin sağlığınızla ilgili olduğuna karar vermek

Sağlıkla ilgili bilgiyi kullanma/uygulama

44 Sağlığınızı geliştirmek için kararlar almak

45 İstediğiniz zaman bir spor kulübüne ya da spor salonuna katılmak

46 Sağlığınızı ve iyilik halinizi etkileyen yaşam koşullarınızı kontrol etmek

47 Sosyal çevrenizde sağlık ve iyilik halinizi geliştirecek aktivitelere katılmak

Avrupa Sağlık Okuryazarlığı ÖlçeğiNİN Türkçe geçerlilik ve güvenirlilik çalışmasına buradan ulaşabilirsiniz.

Kaynak Kaynak Linki Görsel Linki