Sağlık Okuryazarlığı
Herkes İçin Sağlık Okuryazarlığı

Sağlık Eğitimi’nden Sağlık Okuryazarlığı’na – Bir Paradigma Değişimi

Sağlık okuryazarlığı konusu dünyada ve ülkemizde son zamanlarda çok fazla konuşulur ve popüler olmaya başladı. Son 20 yıl içerisinde sağlık okuryazarlığı alanında yapılan çalışmalarda muazzam bir artış oldu. Bu artışı ve bu alana ilginin attığını aşağıdaki görsellerimiz çok iyi anlatmaktadır.

 

PubMed’de’Health Literacy’ Terimi Arama Sonucu

2019 yılının 9 Mart tarihine kadar PunMed’de 14.846  adet sağlık okuryazarlığı ile ilgili makale listelendiğini ve yayınlanan makalelerin 2000 yılından sonra artış hızının çok fazla olduğunu görebilmekteyiz. Görselin sol tarafından yer alan RESULT BY YEAR grafiği ile artışın somut hali görselleştirilmiştir.

Dünyanın en büyük arama motoru olan Google’da ise ‘Sağlık Okuryazarlığı’ ve ‘Health Literacy’ arama terimlerinin trendlerine baktığımızda ise PubMed’e benzer bir olguyu görmekteyiz. Bu arada Google 2004 öncesi arama verilerini gösteremediği için artış kırılımını görmek mümkün olmamakla birlikte yinede 2004 yılından sonra belirli bir seviyede bu terimlerin arandığını göze çarpmaktadır.

Google Arama Trendleri

Ülkemiz tarafından ‘Sağlık Okuryazarlığı’ teriminin ise 2009 yılı itibari ile aranmaya başlandığı ve sonraki yıllarda ise dünya geneli ile kıyaslanmayacak bir şekilde düşük seyrettiği fark edilmektedir. Sorunlu bir sağlık yapımızın olduğunu düşünürsek akademisyenlerimizin bu alanda çalışmamaları düşündürücüdür!

Google bizlere bu aramaları yapan ülkelerin listesini de vermektedir.

Health Literacy terimini en fazla arayan ülkelerin ilk on dokuz ülke aşağıdaki gibi sıralanmaktadır.

  1. Yeni Zelanda
  2.  Avusturalya
  3. Amerika Birleşik Devletleri
  4. Kanada
  5. Güney Afrika
  6. İrlanda
  7. Pakistan
  8. Singapur
  9. Filipinler
  10. Tayland
  11. Birleşik Krallık
  12. Danimarka
  13. İran
  14. Maleyza
  15. Tayvan
  16. Hindistan
  17. Hollanda
  18. Almanya
  19. İtalya

Aynı şekilde bu ülkeler tarafından sağlık okuryazarlığı ile ilgili arama terimlerini aşağıdaki bulabilirsiniz.

  1. health definition
  2. definition of health literacy
  3. wellness
  4. define health literacy
  5. define health
  6. health promotion
  7. life expectancy
  8. health literacy australia
  9. why is health literacy important
  10. health literacy meaning
  11. health disparities
  12. cdc
  13. health literacy questionnaire
  14. health Education
  15. literacy definition
  16. what is health literacy
  17. what is literacy
  18. definition
  19. health information literacy
  20. information literacy

Bu verilerden çıkardığım sonuç; dünya olarak sağlık okuryazarlığını anlamaya, ölçmeye ve nelerle ilişkili olduğunu çalıştığımızdır. 

Buraya kadar sağlık okuryazarlığının dünya ve ülkemiz genelinde gelişimini ele aldıktan sonra şimdi neden sağlık okuryazarlığının ortaya çıktığına bakalım.

Sağlık alanında hastaları bilgilendirmek amaçlı SAĞLIK EĞİTİMİ adını verdiğimiz eğitimlerin düzenlendiğini biliyorsunuzdur. Bu eğitimler belirli bir gruba eğiticinin uygun gördüğü bir konuda genel bilgilerin verildiği genel katılıma açık olarak yapılmaktadır. Bu etkinlikler genel olarak bilgi bombardımanı yapılmasıyla hastanın yaşamında değişiklik yaratmıyordu. Buna biz Teflon Etkisi diyoruz. Mesajlar yerini bulsa bile, kalıcı olmaması nedeniyle sorunun devam etmesini sağlamaktadır.

SAĞLIK OKURYAZARLIĞI ise bir öncelikle karar verici yani politika yapıcılar ve sağlık çalışanları tarafından bir çözüm olarak ortaya atıldı. Kronik hastalıkların artması, bulaşıcı hastalıklara yakalanmak istenmemesi, tedavilerin yönetilebilmesi, artan ve güvenilir olmayan sağlık verisinin artması vs gibi durumlar için bir şeyler yapmak gerekliydi.  Bu çözümün İLAÇ dışı yani ucuz bir çözüm olması gerekiyordu. Bu olgu sağlık okuryazarlığı olarak vücut buldu.

SAĞLIK EĞİTİMİ’nden SAĞLIK OKURYAZARLIĞI’na geçişte bir paradigma değişimi söz konusuydu.

Bu paradigma değişimi sağlığın kişi merkezli ve hastalık odaklı olmasıdır. Sağlık eğitimi kavramında halka pasif bir rol verilirken, sağlık okuryazarlığında ise hasta ve kişiyi merkeze alarak aktif bir rol veriliyordu. Bu paradigma değişimi ile oluşan dilin sonucunda sağlık okuryazarlığı hayatımıza girdi. Bu toplum tarafından da istenen bir durumdu. Çünkü büyük bir çoğunluk kendi sağlığı konusunda karar verici olmak ve sürece katılım sağlamak istiyordu.  

Sağlık okuryazarlığı için yapılan tüm çalışmalar öz yönelim / sorumluluk sahibi hastaların ortaya çıkmasını sağlamak amaçlı planlanmaktadır. Bir diyabetli hastanın sadece ilacını düzenleyerek başarıya ulaşamadığını görüyoruz. Hastanın kan şekerinin düzenlenmesi için ilaçtan başka hayat tarzı dediğimiz değişiklere ihtiyaç vardır. Bir diyabet hastasının beslenmesine, egzersizine, ne zaman doktora gideceğine, hangi sigortayı seçeceğine hatta hangi ayakkabıyı giyeceğine karar vermesi gerekmektedir.

Bir kişinin sağlığı ile ilgili bu kadar fazla karar verebilmesi ancak sürecin içine kendisinin dahil edilmesi ile sonuçlanmaktadır.

Kaynaklar

1 Görsel URL: https://www.chiropractic.ca/fr/blogue/le-patient-au-coeur-de-tout/ Erişim Tarihi: 09.03.2019

Yorum Yapın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak.