Health on the Net Foundation (HON) 1995 yılında kurulmuş İsviçre kökenli uluslararası bir organizasyondur. Kar amacı gütmeyen bu vakfın temel amacı hastalar, sağlık profesyonelleri ve toplum için kaliteli sağlık bilgilerinin yayılmasını teşvik etmek ve internet kullanımı yoluyla en son ve en güvenilir tıbbi verilere erişimi kolaylaştırmaktır. Vakıf, sağlık web site girişimcilerine internet üzerinde sağlık konularında yayınlanan “bilginin niteliği ve etiği” çerçevesinde destek olmaktadır.
Vakfın sağlık web siteleriyle ilgili “etik ve gizlilik” konusunda oluşturmuş olduğu değerler ve kurallar seti bulunmaktadır. Vakfın amblem ve logosunun bulunduğu sağlık web siteleri (örneğin Drkoop, Inova Health System, Online Pharmaceutical Providers Association, vb.) nin kabul ettiği ve uymak zorunda olduğu “sağlık etik ve gizlilik kriterleri” bulunmaktadır.
Aşağıda HONcode’un 8 tane sağlık etik ve gizlilik kriteri yer almaktadır.
Sağlık web sitelerinde yayınlanan ve sunulan sağlıkla ilgili ya da tıbbi her türlü tavsiye ve bilgi; sağlık profesyoneli olmayan özel kişi ve kuruluşlar tarafından sağlandığı açıkça belirtilen bölümlerin dışında, sadece sağlık konusunda eğitimli ve nitelikli profesyonellerce verilir.
Sağlık web sitelerinde verilen bilgiler, site ziyaretçilerin, hastaların ve hasta yakınlarının hekimleriyle mevcut ilişkilerini ikame etmek üzere değil, temel doktor-hasta sağlık ilişkisini desteklemek üzere tasarlanmalıdır.
Sağlık web sitelerine giren ziyaretçiler, hastaların, hasta yakınlarının ve sağlık profesyonellerinin kendi kimlik bilgileri de dahil olmak üzere, tüm bilgi akışında gizlilik ilkesine saygı gösterilmelidir. Sağlık web site sahipleri, siteyi oluşturdukları ve yayınladıkları ülkede uygulanan sağlık bilgilerinin mahremiyeti ile ilgili mevzuatın gereklerini fazlasıyla uygulamayı ve saygı göstermeyi taahhüt etmelidir.
Sağlık web sitesinin uygun olan yerlerinde, site içeriğindeki bilgi, verinin kaynağına doğru açık referanslar ile desteklemeli ve mümkün olan yerde bu veriye özel bilgi kaynağına özel bağlantılarla erişim sağlanmasına çalışılmalıdır. Sağlık bilgileri içeren bir web sayfasının son güncelleme tarihi açıkça gösterilmelidir (Ör. Sayfanın sonunda).
Özel bir tedavinin, ticari ürünün ya da hizmetin yararı / performansı / kazancı ile ilişkili iddialar, yukarıda 4. madde çerçevesinde çizilen şekilde, uygun ve denk düşen kanıtlar tarafından desteklenmelidir.
Sağlık web site tasarımcıları daha fazla bilgi ve destek arayan ziyaretçiler, hastalar, hasta yakınları ve sağlık profesyonelleri için iletişime geçebilecekleri iletişim bilgilerini görünür kılmaları gerekmektedir. Web tasarımcılarının, editörlerin ve yazarların elektronik posta adreslerini açıkça web sitesi üzerinde paylaşılmalıdır.
Sağlık web sitesine finans, hizmet ve malzeme olarak bu siteye katkıda bulunan tüm ticari ya da ticari olmayan kuruluşların tam kimlikleri de dahil olmak üzere, siteye verdiği destek açık bir şekilde belirtilmelidir.
Sağlık web sitelerinde reklam site için bir finans kaynağı ise, bu durum açıkça belirtilmelidir. Site sahipleri tarafından benimsenen reklam politikası ve kuralları ilgili özet bir tanımlama sitede yayınlanmalıdır. Reklam ve diğer promosyon malzemeleri site ziyaretçilerine, site yapımcıları tarafından oluşturulan içerik ile farklılık gösterecek ve kolaylıkla ayırt edilecek bir kapsam ve şekilde sunulmalıdır.
HONcode sertifikasına sahip bir web sitesinin şeffaf bilgi yayınlama durumunu gösterir. Web sitesinin şeffaflığı, bilgilerin kullanışlılığını ve nesnelliğini ve doğru verilerin yayınlanmasını geliştirecektir.
Kim talep edebilir?
Tamamen sağlık veya tıbbi bir odağı olsun olmasın, hastalar, sağlık uzmanları veya kamuya yönelik herhangi bir sağlık veya tıbbi web sitesi sahipleri HONcode sertifikasını talep edebilirler.
- Sertifika talebi açık ve isteğe bağlıdır. Talepler sadece HON web sitesi aracılığıyla gerçekleştirilir.
Sertifika İncelemesi
Her sertifikasyon talebi, tüm içerikler ve ilaçlar dahil HONcode inceleme komitesi tarafından incelenir. HON siteyi kapsamlı bir şekilde ziyaret eder ve sekiz HONcode etik ilkesinin hepsine (yukarıda bahsetmiştik) uyulduğunu doğrular. İnceleme sonucunda web sitesinde bazı ilkeler eksikse, HON ve site sahibi siteyi uygun hale getirmek için birlikte çalışabilmektedir.
Aktif Sertifikalandırma
Sekiz HONcode ilkesine uyduğu tespit edilen bir sağlık web sitesine sayfalarına yerleştirmek için benzersiz bir dinamik mühür verilmektedir. Mühür doğrudan HON web sitesinde bulunan bir HONcode sertifikasına bağlanır. Bu sertifika, sertifikalı web sitesinin HONcode ilkelerine uygun içerik sağladığını belirtmektedir.
Düzenli İzleme
İlk sertifikasyondan bir yıl sonra başlayarak yıllık bir yeniden değerlendirme yapılır ve sitenin türüne ve popülaritesine bağlı olarak ücretli bir hizmettir. Periyodik gözden geçirmeler, izleme hizmetlerimiz tarafından tespit edilen bir şikayet veya teknik arıza sonrasında da yapılabilir.
Uyum Güvencesi
Uyumun sağlanması ve HONcode ihlallerinin tespit edilmesi için mekanizmalar uygulanmaktadır. Bu mekanizmalardan birisi ise sağlık savunuculuğu yapan ziyaretçiler, hastalar, hasta yakınları ve sağlık profesyonellerinin uygunsuz gördüğü sağlık ile ilgili web sitelerini HON’a bildirmeleridir. Bu konuda sağlık sistemi içerisinde bir kültür oluşması sağlanmaktadır.
- Sertifika için başvuruda bulunan ve sertifikalandırılmış siteler HON kodlarına ve sertifikasyon gerekliliklerine saygı göstermeyi taahhüt eder.
- HON, bir site tarafından sunulan tıbbi bilgilerin doğruluğunu ve herhangi bir zamanda tamlığını garanti edemez. Ancak HONcode mührüne sahip olmak, bir sitenin, objektif ve şeffaf bilgilerin yayınlanması yoluyla kaliteli tıbbi bilgiye katkıda bulunma niyetini göstermesini sağlar.
- HONcode, internet’teki sağlıkla ilgili bilgiler için en eski ve en çok kullanılan etik ve güvenilir koddur. HONcode üç hedef kitleye yönelik olarak tasarlanmıştır: Genel halk, sağlık çalışanları ve web yayıncıları.
- Site sahibini sertifikasyon sürecine aktif olarak dahil eder.
Aşağıda HONcode prensipleri ve sağlıkla ilgili web siteleri için AB Kalite Kriterleri ile ilgili sorularda size rehberlik ederek bir sağlık web sitesinin kalitesini, güvenilirliğini ve şeffaflığını değerlendirmenize yardım edecek bir sağlık web sitesi değerlendire aracı yer almaktadır.
Bu soruları cevapladıktan sonra, sağlık siteniz ile ilgili şeffaflık ve üretim kalitesi ile ilgili puan ve göstergeler verilmektedir.
Sitenizi Değerlendirmek İçin Değerlendirme Formuna Buradan Ulaşabilirsiniz
HONcode çevrimiçi sağlık ve tıp yayıncıları için en yaygın kabul gören referanstır.
An itibari ile;
- 102 ülkeyi kapsamaktadır.
- 7 milyondan fazla sertifikalı web sitesini akreditite etmiştir.
- 10 milyondan fazla sayfa tarafından kullanılmaktadır .
- HON web sitesi http://www.healthonnet.org/, dünya çapında günde 27.000 ziyaretçi tarafından ziyaret edilmektedir.
HONcode arama motorları için geliştirdiği ve sertifika durumunun denetleyicisi görevi gören bir araç çubuğuna sahiptir. Bu araç siz sağlık web sitelerine göz atarken, bir sitenin HONcode durumunu otomatik olarak kontrol eder. HONcode kriterlerini karşılan sağlık web sitelerinde HONcode araç çubuğu renkli hale gelerek size girmiş olduğunuz sağlık sitesinin akreditite olduğunu göstermektedir. Arama motoru yalnızca HONcode sertifikalı siteleri endeksler. HONcodeHunt şu anda milyonlarca sertifikalı tıbbi ve sağlık web sayfası içermektedir.
Araç çubuğu aşağıda örneği vereceğimiz şekilde çalışmaktadır.
Örneğin bir hasta olarak Google’da astım (asthma) ile ilgili sağlık bilgileri arayalım.
Bu arada neden Türkçe arama yapmadığımı düşünebilirsiniz. Bunun nedeni ise HONcode ile akredite Türkçe hiç bir sağlık web sitesi bulunmamaktadır. 2019 yılı itibari ile tüm internette yer alan içeriğin %1.2 si Türkçe olması bu durumun nedenlerinden birisi olabilir. Aynı zamanda Türkiye’de sağlık web siteleri üzerine yaptırım uygulanmadığı için bu alanda hukuksal boşlukların olması ve akademisyenlerin ilgisizliği diğer nedenler arasında sayılabilir.
Çıkan sonuç aşağıdaki görselle yer almaktadır.
Bu aramada görüldüğü gibi WebMD ve MayoClinic gibi büyük sağlık platformlarının HONcode tarafından akreditide edildiğini görebilirsiniz. Aynı zamanda bu kurumlara hem itibar hemde Google endekslenmesinde üst sıralara çıkma gibi imkanlar sağlamaktadır.
Şimdi ise HONcode tarafından akreditide edilmiş sağlık web sitesine girdiğimizde HONcode araç çubuğunun nasıl aktif olduğunu görelim. Hatta bunu karşılaştırmalı yaparsak aradaki farkı çok rahat görebileceğimizi düşünüyorum.
Astım ile ilgili arama yaptığımızda Asthma.net adlı web sitenin de astım ile ilgili içeriklere sahip olduğu için Google’da indekslendiğini görebiliyoruz. Aşağıdaki görselde ise sitenin içerisine girdiğimizde Google Chrome internet tarayıcısının araç çubuğunda yer alan HONcode eklentisinin renksiz göründüğünü yani pasif olduğunu görmekteyiz. Bu durum Asthma.net sağlık sitesinin HONcode tarafından akreditite olmadığını göstermektedir.
Şimdi ise farkı görmek için MayoClinic’in astım ile ilgili web sitesine girdiğimizde neler olduğuna bakalım.
Yukarıdaki görselde görüldüğü gibi MayoClinic web sitesinde araç çubuğundaki HONcode iconu renkli hale yani aktif hale gelmiştir.
