Tıp alanında olduğu gibi diş hekimliğinde de hastalara sunulan sağlık hizmet kalitesinin temel bileşenlerini hasta faktörü, hekim faktörü ve modern tedavi yöntemlerinin zenginliği belirlemektedir. Bunun yanında diş hekimliği tedavi yöntemlerinin; hastaların şikâyetlerini ortadan kaldırma amacıyla uyumlu olarak bireylerin estetik ve fonksiyonel ihtiyaçlarını da giderme misyonu taşıması, hastalara tedavi denildiğinde ilk akıllarına gelen “doğru ilaç kullanımı” teriminden çok daha farklı nitelik taşıyan “kişiye özel girişimsel işlem” tanımının doğmasına yol açmaktadır. Özellikle son yıllarda teknolojik gelişmelerin ilerlemesiyle birlikte diş hekimliğinde kullanılan ve tedavi sürecine doğrudan veya dolaylı olarak katkı sağlayan tüm diş materyallerindeki bilimsel ve modern yenilikler, hastalara sunulan tedavi seçeneklerinde artış avantajı sağlamasının yanında hem hastalar hem de hekimler için uygun yöntemin tercihi konusunda kafa karışıklığına da sebep olmaktadır.
Hastaların kendi ağız ve diş sağılığını koruma ve geliştirme amacıyla aldığı diş tedavilerinin bilimsel gelişmelere olan uygunluğunu, süreklilik ve kalite açısından etkinliğini ve alacağı hizmet karşılığında üstleneceği maliyeti araştırmalarından daha doğal bir davranış olamaz.
Ancak bu araştırma işleminin arap saçına dönmemesi için hastaların dikkat etmesi gereken birkaç unsur bulunmaktadır. Bu unsurlar dikkate alındığında; hem hastalar kendileri için uygun olduğuna gerçekten inandıkları tedavi seçeneklerini daha kolay ve kısa sürede belirleyecekler, hem de tedavi alacakları diş hekimlerine karşı duydukları güven artacağından hekimleri ile birlikte daha keyifli ve olumlu bir tedavi süreci yaşayacaklardır.
Hastaların tedavi aşamasına geçmeden önce kendileri için uygun tedavi yöntemi ve hekimi bulmak amacıyla birçok farklı klinikte muayene olmaları ve yaptıkları görüşmeleri birbirleriyle kıyaslamaları sıkça başvurdukları bir davranış modelidir. Ancak kendileri için güzel bir amaca hizmet eden bu davranış, hekimlerin yetkinliğini sorgulamaya ve birebir örtüşmeyen tedavi seçeneklerinin var olmasını kocaman soru işaretleri olarak değerlendirmeye dönüştüğünde hastalar ve hekimler için işin içinden çıkılamayan can sıkıcı bir olgu haline gelmektedir.
Yazımızın başında sağlık hizmet kalitesini belirleyen unsurlardan olarak belirttiğimiz tedavi yöntemleri, aslında diğer bileşenler olan hekim ve hasta faktörüne bağlı olarak şekillenmektedir. Hastalara sunulan tedavi seçeneğinin belirlenmesinde;
- Ağrı ve işlev kaybı benzeri belirtileri olması,
- Estetik kaygılar taşıması
- Sunulabilecek tedavi seçeneklerini kabul etmesinde sınırlandırıcı olabilecek duygusal ve davranışsal engellere sahip olması
- Sunulacak hizmetin maliyetini hangi ölçüde karşılayabileceği
.. gibi kısa ve uzun vadede değişebilecek birçok bileşen bulunmaktadır. Benzer şekilde hastaya hizmet sunacak olan hekimin;
- Muayene sırasında hastada tespit ettiği patolojiler ve işlev bozuklukları ile hastadan aldığı hikayeyi yorumlama tarzı,
- Mesleki tecrübelerine dayanarak öncelikli olarak yöneldiği tedavi modelleri olması ve
- Sunduğu hizmet karşılığında hastadan talep edeceği ücret belirlenecek olan tedavi yöntemi üzerinde etkili olmaktadır.
Hastaya muayene sonrasında sunulan tedavi seçeneklerinin;
- Hasta ile hekimin muayene günündeki duygusal durumu
- Hasta ile hekim arasındaki diyalogda kullanılan kelimeler ve
- Beden dili ile dahi değişebileceği akıldan çıkarılmamalıdır.
Farklı muayeneler sonucunda farklı tedavi seçenekleri ile karşı karşıya kalan hastaların hekimlerin yetkinliğini karşılaştırmaları, kendilerine sadece “çözülmesi imkânsız bir denklem” sunacaktır. Çünkü diş hekimliği alanındaki tedavi yöntemlerinin belirlenmesinde, temel etik ve bilimsel dayanaklar haricinde objektif bir ölçüt listesi bulunmamaktadır. Hekimler, farklı tedavi seçenekleri sunmaları nedeniyle sorgulanır hale gelmezler; bu durum onları sadece farklı tedavi seçenekleri sunmuş olan ve farklı bakış açılarına sahip hekimler haline getirir. Diş hekimliğinde sunulan tedavi seçeneklerinin, çoğu zaman tek bir doğru cevaba sahip olmayan sorulara verilmiş yanıtlar olarak kabul eden hastalar; sunulan farklı tedavileri de bir zenginlik olarak görmeye başladıklarında, kendileri için uygun cevaba hem daha kolay hem de daha huzurlu bir şeklide ulaşacaklardır.